برنامه موشکی جمهوری اسلامی ایران که ریشه‌های آن به دوران پس از جنگ ایران و عراق بازمی‌گردد، طی دهه‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین ارکان راهبردی دفاعی کشور تبدیل شده است. این برنامه که در ابتدا با هدف ایجاد بازدارندگی در برابر تهدیدات خارجی شکل گرفت، امروزه به عنوان یکی از متنوع‌ترین و گسترده‌ترین زرادخانه‌های موشکی در منطقه خاورمیانه شناخته می‌شود. طیف وسیع موشک‌های ایران از نمونه‌های بالستیک کوتاه‌برد و تاکتیکی گرفته تا ماهواره‌برهای دوربرد و سامانه‌های پیچیده ضدموشکی را شامل می‌شود. این پیشرفت‌ها نه تنها توجه تحلیل‌گران نظامی در سراسر جهان را جلب کرده‌اند، بلکه نقش کلیدی در تقویت قدرت بازدارندگی ایران در منطقه ایفا می‌کنند و به ستون فقرات دکترین دفاعی کشور تبدیل شده‌اند.
به گزارش رسانه اخبار فناوری تک فاکس، موشک‌های بالستیک به عنوان یکی از ستون‌های اصلی این برنامه، از فناوری‌های پیشرفته هدایت و پیشرانه بهره‌مند هستند. این موشک‌ها پس از شلیک، با نیروی موتورهای پرقدرت خود به ارتفاعات بالا می‌رسند و سپس با بهره‌گیری از جاذبه زمین و سیستم‌های هدایت پیشرفته، مسیر باقی‌مانده را با دقت بالا طی می‌کنند تا به هدف اصابت کنند. طی سال‌های اخیر، ایران موفق شده است به فناوری‌های حساسی چون پیشران‌های سوخت جامد، افزایش برد مؤثر، دقت نقطه‌زنی بسیار بالا و توسعه سامانه‌های متحرک و مقاوم در برابر پدافندهای دشمن دست یابد. این موفقیت‌ها، نه تنها توان دفاعی ایران را ارتقاء داده‌اند، بلکه جایگاه کشور را در معادلات ژئوپلیتیکی منطقه تقویت کرده‌اند.
موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد
در حوزه موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد، ایران سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی انجام داده است. این دسته از موشک‌ها که به طور خاص برای عملیات‌های تاکتیکی و مقابله با تهدیدات منطقه‌ای طراحی شده‌اند، نقش حیاتی در ایجاد برتری در نبردهای نزدیک ایفا می‌کنند.
موشک شهاب 1 و 2
موشک‌های شهاب 1 و شهاب 2 به عنوان نسخه‌های توسعه‌یافته موشک‌های اسکاد، از نخستین موشک‌های بالستیک عملیاتی ایران محسوب می‌شوند. شهاب 1 با بردی در حدود 300 کیلومتر و شهاب 2 با بردی نزدیک به 500 کیلومتر، پایه‌گذار قابلیت‌های موشکی ایران در سال‌های پس از جنگ بودند و تا امروز نیز در ساختار دفاعی کشور حضور دارند.
خانواده موشک فاتح (فاتح 110، ذوالفقار و دزفول)
خانواده موشک‌های فاتح نیز بخش مهمی از توان موشکی کوتاه‌برد ایران را تشکیل می‌دهد.
موشک فاتح 110، یک موشک تک‌مرحله‌ای با سوخت جامد و برد حدود 300 تا 500 کیلومتر، با دقت هدف‌گیری بالا شناخته می‌شود. نسخه‌های پیشرفته‌تر این خانواده شامل موشک ذوالفقار با برد 700 کیلومتر و موشک دزفول با برد 1000 کیلومتر هستند. این خانواده با قابلیت پرتاب سریع، تحرک بالا و دقت نقطه‌زنی قابل‌توجه، به عنوان ابزار اصلی ایران برای مقابله با تهدیدات منطقه‌ای شناخته می‌شوند و توان واکنش سریع کشور را در برابر هرگونه حمله احتمالی ارتقاء داده‌اند.
موشک سجیل
در رده موشک‌های بالستیک میان‌برد، ایران پیشرفت‌هایی چشمگیر را به نمایش گذاشته است. موشک سجیل به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین دستاوردهای ایران در این حوزه، یک موشک دو مرحله‌ای با سوخت جامد است که بردی بین 2000 تا 2500 کیلومتر دارد. استفاده از سوخت جامد در این موشک، موجب کاهش چشمگیر زمان آماده‌سازی برای پرتاب و افزایش تحرک عملیاتی آن شده است.
موشک خرمشهر (خیبر)
علاوه بر این، موشک خرمشهر که نسل چهارم آن با نام خیبر معرفی شده، با سوخت مایع کار می‌کند و بردی در حدود 2000 کیلومتر دارد. توانایی حمل سرجنگی با وزن 1500 کیلوگرم یا چندین کلاهک مجزا، آن را به یک سلاح استراتژیک با قابلیت حمله به اهداف متنوع و پراکنده تبدیل کرده است.
موشک عماد و قدر
از دیگر موشک‌های میان‌برد قابل توجه، می‌توان به موشک‌های قدر و عماد اشاره کرد که توسعه‌یافته از شهاب 3 هستند. موشک قدر با بردی تا 1950 کیلومتر، دقت بیشتری نسبت به نسل‌های پیشین خود دارد. در مقابل، موشک عماد با بردی حدود 1700 کیلومتر، اولین موشک ایرانی است که از قابلیت هدایت تا لحظه اصابت بهره می‌برد. این قابلیت موجب افزایش چشمگیر دقت اصابت و کاهش احتمال خطا شده و سطح جدیدی از تهدید برای اهداف حیاتی دشمنان بالقوه فراهم کرده است.
موشک حاج قاسم
موشک حاج قاسم نیز یکی دیگر از دستاوردهای مهم ایران در حوزه موشک‌های تاکتیکی است. این موشک بالستیک سوخت جامد با برد 1400 کیلومتر، به یاد فرمانده فقید نیروی قدس سپاه پاسداران، قاسم سلیمانی، نام‌گذاری شده است. طراحی سرجنگی جداشونده و هدایت‌پذیر، این موشک را قادر می‌سازد تا از سامانه‌های پدافند موشکی عبور کرده و با دقت بالا، اهداف خود را با خطای کمتر از 10 متر مورد اصابت قرار دهد. این ویژگی‌ها باعث شده که حاج قاسم در زمره دقیق‌ترین موشک‌های تاکتیکی ایران قرار گیرد.
موشک فتاح (هایپرسونیک)
یکی از تحولات انقلابی در عرصه موشکی ایران، توسعه موشک فتاح، نخستین موشک هایپرسونیک ایرانی است. این موشک که بردی معادل 1400 کیلومتر دارد، قادر است با سرعتی بین 13 تا 15 ماخ (معادل حدود 16 تا 18 هزار کیلومتر بر ساعت) حرکت کند. فتاح به یک سرجنگی مانوردهنده مجهز است که توانایی تغییر مسیر پس از خروج از جو زمین را دارد. این ویژگی، عبور آن از تمامی سامانه‌های پدافند موشکی شناخته‌شده را امکان‌پذیر می‌سازد و موجب می‌شود که رهگیری آن عملاً غیرممکن باشد.
موشک عاشورا و فجر ۳
در ادامه، می‌توان به موشک عاشورا اشاره کرد که یک موشک میان‌برد دو مرحله‌ای با سوخت جامد و بردی در حدود 2000 تا 2500 کیلومتر است. این موشک به عنوان جایگزین پیشرفتهای برای شهاب 3 طراحی شده و ویژگی‌هایی چون زمان آماده‌سازی کوتاه و دقت بالا را ارائه می‌دهد. همچنین موشک فجر 3 که اطلاعات کمتری درباره آن منتشر شده، گفته می‌شود دارای بردی در حدود 2500 کیلومتر بوده و قابلیت حمل چند کلاهک مستقل (MRV) را دارد؛ قابلیتی که به منظور نفوذ به سامانه‌های دفاع موشکی طراحی شده است.
موشک شهاب ۴، ۵ و ۶
در حوزه موشک‌های دوربرد، ایران پروژه‌هایی همچون شهاب 4، 5 و 6 را توسعه داده است. هرچند اطلاعات عمومی درباره این پروژه‌ها محدود است، اما شهاب 4 به عنوان یک موشک با قابلیت حمل ماهواره معرفی شده و گمان می‌رود شهاب 5 و 6 (که با نام کوثر نیز شناخته می‌شود)، با هدف توسعه موشک‌های بالستیک قاره‌پیما با برد بالای 5500 کیلومتر طراحی شده‌اند. در صورت موفقیت این پروژه‌ها، ایران به جمع معدود کشورهای دارای توانایی ساخت ICBM خواهد پیوست.
ماهواره‌بر سفیر
توسعه ماهواره‌برها نیز بخشی حیاتی از برنامه موشکی ایران به شمار می‌رود. ماهواره‌بر سفیر، نخستین پرتابگر فضایی ایران با سوخت مایع است که در سال 1387 موفق شد ماهواره امید را در مدار زمین قرار دهد. این موفقیت، ایران را به باشگاه کشورهای دارای توانایی پرتاب مستقل ماهواره وارد کرد. ماهواره‌بر سیمرغ که به عنوان نسخه ارتقاءیافته سفیر شناخته می‌شود، قابلیت حمل ماهواره‌های سنگین‌تری به مدارهای بالاتر را دارد.
ماهواره‌بر سیمرغ و قائم
در همین راستا، ماهواره‌بر قائم 100 نیز به عنوان اولین پرتابگر سه‌مرحله‌ای با سوخت جامد ایران معرفی شده و توانایی قرار دادن ماهواره‌های 80 کیلوگرمی در مدار 500 کیلومتری را دارد؛ گامی مهم در راستای دستیابی به مدارهای ژئو (GEO) و توسعه صنعت فضایی کشور.
موشک خلیج فارس
در نهایت، نباید از موشک‌های بالستیک ضدکشتی ایران غافل شد. موشک خلیج فارس، یکی از دستاوردهای برجسته در این زمینه است. این موشک تک‌مرحله‌ای با سوخت جامد و برد حدود 300 کیلومتر، براساس پلتفرم فاتح 110 توسعه یافته و به یک جستجوگر اپتیکی پیشرفته مجهز است. این سامانه هدف‌یابی به موشک امکان می‌دهد تا در مرحله نهایی حمله، شناورهای متحرک دشمن، به‌ویژه ناوهای هواپیمابر را شناسایی و با دقت بالا منهدم کند. این قابلیت، خلیج فارس را به ابزاری کارآمد برای ایجاد بازدارندگی در برابر تهدیدات دریایی و دفاع از منافع ایران در آب‌های منطقه‌ای تبدیل کرده است.
برنامه موشکی ایران اکنون تنها یک ابزار دفاعی نیست، بلکه نمادی از پیشرفتهای فناورانه و خودکفایی نظامی است که با بهره‌گیری از دانش بومی، جایگاهی راهبردی در موازنه قدرت منطقه‌ای برای کشور ایجاد کرده است.