پس از گذشت ۶۵ سال، بانک جهانی سرانجام ممنوعیت تأمین مالی پروژه‌های انرژی هسته‌ای را لغو کرد؛ تصمیمی تاریخی که به‌اعتقاد بسیاری از کارشناسان می‌تواند آغازگر فصل تازه‌ای در مسیر صنعتی‌شدن کشورهای در حال توسعه باشد. این تغییر رویکرد در پاسخ به فشارهای جهانی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و حرکت به‌سوی انرژی‌های پاک اتخاذ شده است. در حالی که بسیاری از کشورهای در حال توسعه با چالش جایگزینی منابع آلاینده‌ای مانند زغال‌سنگ مواجه‌اند، چراغ سبز بانک جهانی به انرژی هسته‌ای می‌تواند به این کشورها کمک کند تا هم به توسعه صنعتی دست یابند و هم به تعهدات اقلیمی خود پایبند بمانند.
به گزارش رسانه اخبار فناوری تک فاکس، هرچند ممنوعیت رسمی بانک جهانی در حوزه انرژی هسته‌ای از سال ۲۰۱۳ به‌صورت مدون اعلام شده بود، اما واقعیت این است که این نهاد بین‌المللی از دهه ۱۹۵۰ تاکنون در عمل هیچ پروژه هسته‌ای را تأمین مالی نکرده است. دلیل اصلی این خودداری، نگرانی‌های برخی کشورهای توسعه‌یافته نظیر آلمان از ریسک‌های امنیتی فناوری هسته‌ای در کشورهایی با ظرفیت فنی محدود بوده است. این دسته از کشورها معتقد بودند مدیریت زیرساخت‌های پیچیده‌ی هسته‌ای در چنین مناطقی دشوار و احتمال بروز بحران‌های فنی یا امنیتی بالا خواهد بود. اکنون اما با تشدید بحران اقلیمی و موج جهانی حمایت از انرژی‌های پاک، این ملاحظات جای خود را به رویکردی واقع‌گرایانه‌تر داده‌اند.
در سال‌های اخیر، جریان حمایت از انرژی هسته‌ای در سطح جهانی سرعت گرفته است. از ایالات متحده و فرانسه گرفته تا کشورهای آفریقایی مانند غنا، دولت‌ها اعلام کرده‌اند که قصد دارند ظرفیت تولید انرژی هسته‌ای خود را طی چند دهه آینده تا سه برابر افزایش دهند. این سیاست‌ها به‌ویژه در چارچوب نشست‌های اقلیمی سازمان ملل و پیمان‌های بین‌المللی زیست‌محیطی، بازتاب مثبتی یافته‌اند. انرژی هسته‌ای اکنون به‌عنوان گزینه‌ای جدی برای کاهش انتشار کربن و دست‌یابی به استقلال انرژی مطرح است و بسیاری از کشورها بر این باورند که بدون آن، تحقق اهداف اقلیمی ممکن نخواهد بود.
در آمریکا، دولت به‌طور ویژه بر توسعه رآکتورهای کوچک و مدولار (SMR) متمرکز شده است. این نسل جدید از نیروگاه‌های هسته‌ای که هنوز در مراحل آزمایشی قرار دارند، با وعده‌ی افزایش ایمنی، کاهش هزینه‌ها و سرعت بالا در ساخت و بهره‌برداری، امیدواری زیادی را برانگیخته‌اند. در همین راستا، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده نیز نقش فعالی ایفا کرده و در آوریل گذشته، اسکات بسنت به‌نمایندگی از این وزارتخانه از بانک جهانی خواست تا در سیاست‌های سخت‌گیرانه‌اش نسبت به انرژی هسته‌ای تجدید نظر کند. وی تأکید کرده که تغییر در این سیاست می‌تواند نقشی کلیدی در تحول زیرساخت‌های انرژی کشورهای در حال توسعه داشته باشد.
اروپا نیز با تغییر دیدگاه‌هایی روبه‌رو است. آلمان که پس از حادثه‌ی فوکوشیما تصمیم گرفت تمامی نیروگاه‌های هسته‌ای خود را تعطیل کند، اکنون با تغییر دولت و سیاست‌گذاری، به حمایت از رآکتورهای نسل جدید گرایش پیدا کرده است. این چرخش چشمگیر در سیاست انرژی این کشور، می‌تواند بر تصمیم‌گیری سایر کشورهای اروپایی نیز تأثیرگذار باشد و مسیر تازه‌ای برای بازگشت انرژی هسته‌ای به مرکز توجه سیاست‌گذاران فراهم آورد. حتی اتحادیه‌ی دانشمندان نگران که پیش‌تر با احتیاط و تردید به انرژی هسته‌ای می‌نگریستند، اکنون حفظ نیروگاه‌های موجود را راهکاری مؤثر برای کاهش انتشار کربن می‌دانند.
واکنش‌ها به تصمیم اخیر بانک جهانی اغلب مثبت بوده است. به گفته‌ی تاد ماس، مدیر اندیشکده انرژی در مرکز رشد، این تصمیم می‌تواند به کشورهایی مانند اندونزی و ویتنام که هنوز به‌شدت به زغال‌سنگ وابسته‌اند، کمک کند تا به سمت منابع انرژی پاک‌تر حرکت کنند. او این اقدام را “نقطه‌ی عطفی در سیاست‌گذاری انرژی” می‌داند که می‌تواند آینده‌ی صنعتی آسیا را دگرگون کند. هرچند بانک جهانی از سال ۲۰۱۷ تأمین مالی پروژه‌های نفت و گاز را متوقف کرده است، برخی پروژه‌های گازی هنوز به‌صورت استثنایی ادامه دارند. با این حال، رئیس بانک جهانی، آجی بانگا، اعلام کرده که امکان بازنگری در این حوزه نیز وجود دارد و بررسی‌ها در جریان است.
در ساختار جدید بانک جهانی، پروژه‌های اقلیمی جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند. بسیاری از طرح‌های جدید این نهاد با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش تاب‌آوری کشورها در برابر تغییرات اقلیمی طراحی شده‌اند. در حالی که برخی سیاست‌مداران آمریکایی نسبت به این رویکرد انتقاد دارند و آن را مانعی برای رشد اقتصادی کشورهای فقیر می‌دانند، بانگا معتقد است توسعه انرژی و مبارزه با تغییرات اقلیمی باید به‌طور همزمان دنبال شوند. وی بر این نکته تأکید دارد که در مناطقی مانند آفریقا، جایی که میلیون‌ها نفر هنوز به برق دسترسی ندارند، تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر و مقیاس کوچک مانند پروژه‌های خورشیدی، حیاتی است.
از منظر فناوری نیز تحولات گسترده‌ای در جریان است. کشورهایی نظیر آمریکا، روسیه، چین و چند کشور اروپایی در مراحل مختلفی از توسعه رآکتورهای کوچک مدولار قرار دارند. این فناوری‌ها، در صورت پشتیبانی مالی بانک جهانی، می‌توانند به‌عنوان گزینه‌ای قابل‌اتکا برای کشورهای کم‌درآمد مطرح شوند و راه را برای ایجاد بازارهای جدید و کاهش وابستگی به مدل‌های قدیمی باز کنند. مدل روسی و چینی که شامل طراحی، ساخت، تأمین مالی و سوخت‌رسانی کامل در یک پکیج است، اگرچه از منظر عملیاتی ساده به‌نظر می‌رسد، اما می‌تواند موجب وابستگی ژئوپلیتیکی بلندمدت شود.
بررسی‌های انجام‌شده توسط اندیشکده انرژی در مرکز رشد حاکی از آن است که تا سال ۲۰۳۰، نزدیک به ۲۰ کشور که پیش‌تر هیچ سابقه‌ای در زمینه فناوری هسته‌ای نداشته‌اند، به توان فنی لازم برای احداث رآکتورهای هسته‌ای دست خواهند یافت. این تحول، در صورت هدایت صحیح، می‌تواند به شکل‌گیری یک ساختار جدید در نقشه جهانی انرژی منجر شود؛ ساختاری که در آن کشورهای در حال توسعه، نه تنها مصرف‌کننده، بلکه بازیگرانی فعال در تولید و انتقال فناوری انرژی خواهند بود.