در ناحیه فوتیک یا نورگیر اقیانوس‌ها، روندی نگران‌کننده در حال وقوع است که می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی عمیقی به همراه داشته باشد. این ناحیه که مرز میان روشنایی و تاریکی در آب‌های اقیانوسی محسوب می‌شود، جایی است که نور خورشید به آب نفوذ می‌کند و با تأمین انرژی، حیات را در سطوح بالایی اقیانوس حفظ می‌کند. حتی در شب، نور ماه نیز در این لایه نقش دارد و بسیاری از رفتارهای زیستی موجودات دریایی به همین روشنایی وابسته‌اند. اما بر اساس نتایج یک مطالعه علمی جدید، این منطقه طی دو دهه اخیر در حال تاریک‌تر شدن است؛ پدیده‌ای که دانشمندان آن را به‌عنوان یک هشدار جدی تلقی می‌کنند.
به گزارش رسانه اخبار فناوری تک فاکس، حدود ۹۰ درصد از کل حیات دریایی در همین ناحیه نورگیر زندگی می‌کنند. این منطقه ستون فقرات تعاملات اکولوژیکی محسوب می‌شود که بخش بزرگی از اکوسیستم دریایی را حفظ می‌کند. اما طبق تحقیقاتی که توسط محققان دانشگاه پلیموث و آزمایشگاه دریایی پلیموث انجام شده، مشخص شده است که میزان نور در این ناحیه به‌طور پیوسته رو به کاهش گذاشته است. پژوهشگران با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و مدل‌سازی‌های عددی، تغییرات عمق ناحیه فوتیک را در سطح جهانی بررسی کردند. آن‌ها دریافتند که در بازه زمانی بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۲، تقریباً ۲۱ درصد از سطح اقیانوس‌های جهان با کاهش شفافیت نوری مواجه شده است.
تاریک‌تر شدن آب‌های اقیانوسی در مناطق مختلف دلایل متفاوتی دارد. در نواحی ساحلی، ورود بیش از حد مواد مغذی، ترکیبات آلی و رسوبات ناشی از روان‌آب‌های کشاورزی و بارش‌های شدید، باعث کدورت آب شده است. اما در اقیانوس‌های آزاد، افزایش دمای سطح دریا و تغییر در الگوهای شکوفایی جلبکی نقش اصلی را در کاهش نفوذ نور ایفا می‌کنند. این پدیده باعث می‌شود تا لایه روشن بالایی که فتوسنتز در آن رخ می‌دهد، به‌مرور کم‌عمق‌تر شود. این کاهش در نورپراکنش همانند پرده‌ای مه‌آلود عمل می‌کند و عملکرد ناحیه فوتیک را محدود می‌سازد.
براساس نتایج این پژوهش، در حدود ۹ درصد از آب‌های اقیانوسی عمق ناحیه فوتیک بیش از ۵۰ متر کاهش یافته و در ۲.۶ درصد از این نواحی، این کاهش عمقی به بیش از ۱۰۰ متر نیز رسیده است. البته در مقابل این روند کلی، بخش کوچکی از اقیانوس‌ها شاهد افزایش شفافیت بوده‌اند؛ به‌طوری‌که حدود ۱۰ درصد از سطح آب‌های جهان در این بازه زمانی روشن‌تر شده‌اند. با این حال، گستردگی و شدت مناطق تاریک‌شده بسیار بیشتر است و نگرانی‌های قابل توجهی را به‌وجود آورده است.
اهمیت این تغییرات از آن‌جاست که ناحیه فوتیک منبع اصلی انرژی برای حیات دریایی است. نور خورشید در این منطقه باعث آغاز فرایند فتوسنتز در فیتوپلانکتون‌ها می‌شود؛ موجوداتی که در پایه زنجیره غذایی دریایی قرار دارند. کاهش نور در این منطقه، می‌تواند باعث کاهش توان فتوسنتز، کاهش منابع غذایی و در نتیجه اختلال در کل اکوسیستم شود. این تأثیر می‌تواند تا لایه‌های عمیق‌تر آب نیز گسترش یابد؛ جایی که موجودات دریایی برای ادامه حیات خود به مواد آلی‌ای وابسته‌اند که از نواحی بالایی به پایین می‌ریزند.
در اعماق تاریک اقیانوس، جایی که نور خورشید هرگز نفوذ نمی‌کند، موجودات زنده از فرآیندی به‌نام شیمی‌سنتز استفاده می‌کنند تا انرژی لازم را از مواد شیمیایی موجود در چشمه‌های گرمابی و منابع معدنی به‌دست آورند. با این حال، بخش عمده‌ای از مواد مغذی این نواحی همچنان از بالا تأمین می‌شود. برای مثال، زمانی که یک نهنگ در اعماق دریا می‌میرد، لاشه‌اش ممکن است تا سال‌ها منبع غذایی پایداری برای صدها گونه مختلف باشد. در صورتی که مناطق بالایی اقیانوس تاریک‌تر و از نظر بیولوژیکی فقیرتر شوند، جریان تأمین این مواد مغذی قطع خواهد شد و حتی حیات در دورافتاده‌ترین و عمیق‌ترین بخش‌های اقیانوس نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد.
دکتر توماس دیویس، دانشیار حفاظت از محیط زیست دریایی در دانشگاه پلیموث، با اشاره به نتایج این تحقیق تأکید کرده است که تغییر رنگ سطح اقیانوس‌ها که در تحقیقات پیشین به آن اشاره شده بود، احتمالاً به دلیل دگرگونی در جمعیت پلانکتون‌ها رخ داده است. اما یافته‌های جدید نشان می‌دهد که این تغییرات منجر به تیره‌تر شدن گسترده آب‌ها شده و فضای قابل زیست برای گونه‌هایی که به نور وابسته‌اند، به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. او هشدار داده است که انسان‌ها نیز برای تامین غذا، تنفس، مقابله با تغییرات اقلیمی و حفظ سلامت زمین به اقیانوس‌ها و روشنایی آن‌ها وابسته‌اند. در نتیجه، این یافته‌ها زنگ خطری جدی برای آینده حیات دریایی و به‌تبع آن، زندگی بشر محسوب می‌شوند.