مطالعه‌ای جدید که با همکاری مشترک بین‌المللی و طراحی علمی دقیق صورت گرفته، نشان می‌دهد که مصرف مکمل ویتامین D ممکن است روند پیری زیستی را کند کرده و از بروز بیماری‌های مرتبط با افزایش سن جلوگیری کند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که دریافت کافی ویتامین D، چه از طریق مکمل‌های غذایی و چه به‌صورت طبیعی، می‌تواند تلومرها را (که ساختارهای محافظت‌کننده‌ای در انتهای کروموزوم‌ها هستند) حفظ کند و با جلوگیری از کوتاه‌شدن آن‌ها، به کاهش شاخص‌های زیستی پیری کمک کند. نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش حاکی از آن است که ویتامین D می‌تواند تا حدود سه سال از سن بیولوژیکی افراد بکاهد؛ عددی که اگرچه در نگاه اول چندان چشمگیر به نظر نمی‌رسد، اما از منظر بالینی و در زمینه سلامت عمومی، دستاوردی قابل توجه تلقی می‌شود.
به گزارش رسانه اخبار فناوری تک فاکس، این تحقیق در قالب پروژه‌ای وسیع و شناخته‌شده به نام VITAL انجام شده که با محوریت بررسی تأثیر مکمل‌های ویتامین D و اسید چرب اُمگا ۳ بر سلامت عمومی و شاخص‌های زیستی طراحی شده است. این پروژه که با همکاری بیمارستان عمومی ماساچوست و کالج پزشکی جورجیا به مرحله اجرا درآمد، بیش از ۲۵٬۸۰۰ نفر را شامل می‌شد که شامل مردان بالای ۵۰ سال و زنان بالای ۵۵ سال در ایالات متحده بودند. تمرکز اصلی این مطالعه بررسی تأثیر مصرف روزانه مکمل‌ها بر مجموعه‌ای از فاکتورهای مرتبط با سلامت، از جمله طول تلومرها به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین شاخص‌های پیری زیستی، بود. در زیرمجموعه‌ای از این پژوهش تحت عنوان مطالعه تلومر VITAL، حدود ۱٬۰۵۴ نفر به طور دقیق مورد بررسی قرار گرفتند تا ارتباط میان مصرف مکمل‌ها و تغییرات طول تلومر در گلبول‌های سفید ارزیابی شود.
بررسی‌های انجام‌شده در آغاز، دو سال و چهار سال پس از شروع مطالعه نشان داد که شرکت‌کنندگانی که روزانه ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) ویتامین D3 مصرف کرده بودند، در مقایسه با گروه دارونما، تلومرهای طولانی‌تری در گلبول‌های سفید خود داشتند. این نتایج در حالی به‌دست آمد که مکمل‌های اُمگا ۳، برخلاف انتظارات، تأثیر مشخصی بر طول تلومرها نداشتند. تلومرها بخش‌هایی از DNA هستند که در انتهای کروموزوم‌ها قرار دارند و نقش کلیدی در حفظ یکپارچگی ژنتیکی سلول‌ها ایفا می‌کنند. هر بار که سلول تقسیم می‌شود، تلومرها کوتاه‌تر می‌شوند و این روند در نهایت به پیری سلولی و کاهش عملکرد اندام‌ها می‌انجامد. کوتاه‌شدن تلومرها همچنین با ابتلا به مجموعه‌ای از بیماری‌های مرتبط با سن، از جمله برخی سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و اختلالات مزمن التهابی، ارتباط مستقیم دارد.
دکتر جوآن منسون، محقق ارشد این پروژه و رئیس بخش پزشکی پیشگیرانه در بیمارستان بریگهام و زنان، در خصوص اهمیت این یافته‌ها اظهار داشت: «مطالعه VITAL اولین آزمایش تصادفی‌سازی‌شده و بلندمدتی است که به‌طور شفاف نشان می‌دهد مکمل‌های ویتامین D قادر به محافظت از تلومرها هستند. اهمیت این یافته در آن است که این مطالعه پیش‌تر نیز نشان داده بود که ویتامین D می‌تواند در کاهش التهاب و کاهش احتمال ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن وابسته به سن، مانند سرطان‌های پیشرفته و بیماری‌های خودایمنی، مفید باشد. حالا می‌توان گفت که تأثیر این ویتامین فراتر از آن چیزی است که تاکنون تصور می‌شد».
پیش از انجام این تحقیق، اغلب مطالعات مربوط به رابطه بین ویتامین D و طول تلومرها در مقیاس‌های کوچک‌تر، مدت‌زمان‌های کوتاه‌تر و با نتایج ضد و نقیض انجام شده بودند که قابلیت تعمیم‌پذیری گسترده نداشتند. اما مطالعه جدید، به واسطه طراحی علمی دقیق، حجم نمونه بالا و بازه زمانی چهارساله‌اش، توانسته است برای نخستین‌بار به شکلی معتبر و جامع، نقش حفاظتی ویتامین D را در حفظ ساختار تلومرها مستند کند. به گفته دکتر هایدونگ ژو، نویسنده اصلی این مقاله و متخصص ژنتیک مولکولی در کالج پزشکی جورجیای دانشگاه آگوستا، یافته‌های اخیر حاکی از آن هستند که مکمل‌سازی هدفمند با ویتامین D می‌تواند به عنوان یک راهبرد بالقوه برای مقابله با پیری زیستی مطرح شود. البته وی تأکید کرد که برای تأیید کامل این نتایج، هنوز به تحقیقات تکمیلی بیشتری نیاز است.
ویتامین D به‌ویژه در دو شکل D2 و D3 برای انسان حیاتی است و در عملکردهای فیزیولوژیکی متعددی نقش دارد. از جمله این عملکردها می‌توان به تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود جذب کلسیم و حفظ سلامت استخوان‌ها اشاره کرد؛ موضوعاتی که به‌ویژه در دوران سالمندی از اهمیت بالایی برخوردارند. همچنین، در سال‌های اخیر شواهد علمی متعددی به دست آمده که کمبود ویتامین D می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به اختلالات شناختی مانند زوال عقل و نیز برخی ناهنجاری‌های عصبی در نوزادان ارتباط داشته باشد. به همین دلیل، مسئله بررسی و مدیریت سطح این ویتامین در بدن به یکی از موضوعات محوری در پزشکی پیشگیرانه و طب سالمندی تبدیل شده است.
نکته قابل توجه دیگر آن است که تعیین دقیق مقدار جذب ویتامین D از منابع طبیعی مانند نور خورشید یا مواد غذایی غالباً دشوار است. در عین حال، بر اساس توصیه‌های رسمی، مصرف روزانه ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D برای اکثر بزرگسالان ایمن تلقی می‌شود. این در حالی است که حد بالای مجاز مصرف این ویتامین در بزرگسالان تا حدود ۴۰۰۰ واحد در روز اعلام شده است. با وجود این، متخصصان توصیه می‌کنند پیش از افزایش دوز مصرفی مکمل‌های ویتامین D، با پزشک یا مشاور تغذیه مشورت شود، زیرا در برخی شرایط خاص، مصرف بیش‌ازحد این ویتامین می‌تواند به اختلال در تعادل کلسیم و بروز عوارض جانبی منجر شود.
این یافته‌ها، در مجموع، نقش مهمی در گسترش دانش ما نسبت به عوامل زیستی مؤثر در فرایند پیری دارند و ممکن است در آینده‌ای نزدیک، به تدوین دستورالعمل‌های جدید برای پیشگیری از بیماری‌های وابسته به سن منجر شوند. اگرچه مسیر پژوهش همچنان ادامه دارد، اما آنچه مسلم است این است که مکمل‌سازی با ویتامین D، در چارچوبی علمی و با نظارت پزشکی، می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای بالقوه برای افزایش کیفیت زندگی در دوران سالمندی مطرح شود.