فرسایش تدریجی غضروف مفصل زانو که به مرور زمان منجر به درد، خشکی و محدودیت حرکتی میشود، یکی از مشخصههای اصلی بیماری استئوآرتریت یا همان آرتروز زانو بهشمار میرود. این وضعیت، نهتنها فعالیتهای روزمره را برای مبتلایان دشوار میکند، بلکه بهطور قابل توجهی کیفیت کلی زندگی آنها را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. در سالهای اخیر، بهمنظور مدیریت این بیماری مزمن، رویکردهای متنوعی پیشنهاد شدهاند که از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و فیزیوتراپی گرفته تا درمانهای بازسازیکننده مانند تزریق سلولهای بنیادی را شامل میشوند. در این میان، بسیاری از بیماران و متخصصان درمانی تمایل فزایندهای به استفاده از روشهای غیرتهاجمی، کمعارضه و قابلدسترس نشان دادهاند.
به گزارش رسانه اخبار فناوری تک فاکس، در همین راستا، گروهی از پژوهشگران در چین، در مطالعهای که بهتازگی در نشریه نیوساینتیست بازتاب یافته، به ارزیابی اثربخشی طیف وسیعی از این روشهای غیرتهاجمی پرداختهاند. آنها با بررسی و تجزیهوتحلیل دادههای ۱۳۹ کارآزمایی بالینی که مجموعاً ۹٬۶۴۴ بیمار مبتلا به آرتروز زانو را در بر میگرفت، تلاش کردند تا مؤثرترین مداخلات درمانی را شناسایی و رتبهبندی کنند. روشهایی که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند شامل لیزردرمانی کمتوان (LLLT)، لیزردرمانی پرتوان (HILT)، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)، جریان تداخلی (IFC)، دیاترمی با امواج کوتاه (SWD)، اولتراسوند، کفی کفش با کناره شیبدار، زانوبندهای حمایتی، تمرینات فیزیکی هدفمند، آبدرمانی، استفاده از نوار درمانی (Kinesio taping) و همچنین درمان با امواج شوک خارج از بدن بودند.
هر یک از این روشها با مکانیسم متفاوتی در کاهش علائم بیماری ایفای نقش میکنند. برای نمونه، لیزردرمانی کمتوان یا لیزرتراپی سرد از تابش لیزر با فرکانس پایین بهره میگیرد تا میتوکندریها را تحریک کرده و بافت را ترمیم کند. در مقابل، لیزردرمانی پرتوان از نور فروسرخ نزدیک با طولموجهای مشخصی استفاده میکند تا عمق بیشتری از بافت تحت تأثیر قرار گیرد. تحریک الکتریکی از طریق پوست با بهرهگیری از جریان الکتریکی با فرکانس پایین بهمنظور کاهش درد و افزایش ترشح مسکنهای طبیعی بدن عمل میکند. جریان تداخلی نیز با استفاده از جریانهای فرکانس متوسط، به عمق بیشتری از بافت نفوذ کرده و نقش مشابهی را ایفا مینماید.
دیاترمی با امواج کوتاه، یکی دیگر از روشهای مورد بررسی، از امواج الکترومغناطیسی برای تولید گرما در بافتهای عمیقتر استفاده میکند. این گرما میتواند به کاهش التهاب، خشکی و درد و همچنین بهبود ترمیم بافت کمک کند. روش اولتراسوند نیز با ارسال امواج صوتی با فرکانس بالا به ناحیه آسیبدیده، اثر گرمایی ملایمی را ایجاد کرده که موجب کاهش درد و تسریع بازسازی بافت میشود. کفیهای خاصی که لبه بیرونی ضخیمتری دارند، با بهبود تراز زانو و توزیع فشار در مفصل، در کاهش درد مؤثر واقع میشوند. همچنین استفاده از زانوبند حمایتی، با اعمال فشار کنترلشده و محافظت از مفصل، به بهبود شرایط بیماران کمک میکند.
از سوی دیگر، تمرینات ورزشی هدفمند نیز از جایگاه ویژهای برخوردارند. حرکاتی که موجب تقویت عضلات اطراف زانو، بهبود انعطافپذیری و افزایش دامنه حرکتی میشوند، میتوانند به کاهش درد و خشکی کمک کنند. آبدرمانی نیز با تکیه بر خاصیت شناوری آب گرم، نهتنها فشار وارده بر مفاصل را کاهش میدهد، بلکه با ایجاد محیطی آرامشبخش، به بهبود وضعیت روانی و فیزیکی بیماران کمک میکند. روشهایی نظیر استفاده از نوار درمانی کینزیو و نیز درمان با امواج شوک خارج از بدن نیز در این مطالعه جای گرفتهاند؛ اولی با ایجاد فاصله بین پوست و عضله و دومی با تحریک روندهای طبیعی ترمیم در بدن، به کاهش درد و تورم کمک میکنند.
برای مقایسه اثربخشی این روشها، پژوهشگران از تکنیک فراتحلیل شبکهای استفاده کردند. این روش آماری پیشرفته امکان مقایسه بین درمانهایی را فراهم میآورد که در کارآزماییهای مختلف مورد بررسی قرار گرفتهاند، حتی اگر مستقیماً در یک مطالعه با هم مقایسه نشده باشند. ارزیابیها بر پایه دو معیار انجام شد: اول، نمرات پرسشنامه WOMAC که ابزاری بینالمللی برای ارزیابی شدت درد، خشکی و عملکرد فیزیکی در بیماران مبتلا به آرتروز زانو است؛ و دوم، نمرات مقیاس بصری آنالوگ (VAS) که شدت درد را هنگام استراحت و فعالیت فیزیکی مشخص میکند. بر اساس این دو معیار، درمانهای مختلف امتیازدهی و رتبهبندی شدند.
نتایج حاصل از این مطالعه گسترده نشان داد که در میان تمامی روشهای بررسیشده، سه درمان بیشترین اثربخشی را داشتهاند: استفاده از زانوبند، آبدرمانی و تمرینات ورزشی هدفمند. زانوبند در کاهش درد، بهبود عملکرد حرکتی و کاهش خشکی مفصل بیشترین تأثیر را از خود نشان داد. آبدرمانی نیز بهویژه در کاهش درد هنگام استراحت مؤثر بود؛ این اثرات مثبت بهدلیل کاهش وزن مفصل در محیط آبی، افزایش جریان خون، تسکین عضلانی و بهبود وضعیت روحی بیماران گزارش شدهاند. تمرینات ورزشی نیز، بهویژه زمانی که متناسب با شرایط جسمی هر فرد طراحی شده بودند، در کاهش علائم بیماری بهصورت چشمگیری مؤثر واقع شدند.
در مقابل، برخی درمانها مانند اولتراسوند و دیاترمی با امواج کوتاه، کمترین تأثیر را بر بهبود علائم آرتروز نشان دادند. همچنین، کفی کفش کناره شیبدار نسبت به کفیهای استاندارد مزیت چشمگیری نداشت و تأثیر آن در بهبود وضعیت بیماران نسبتاً محدود گزارش شد. این یافتهها حاکی از آن هستند که تمامی روشهای غیردارویی اثرگذاری یکسانی ندارند و انتخاب هوشمندانه آنها میتواند نقش تعیینکنندهای در موفقیت برنامه درمانی ایفا کند.
در مجموع، این پژوهش گسترده تصویری دقیق و اولویتبندیشده از گزینههای غیرتهاجمی درمان آرتروز زانو ارائه میدهد. پزشکان، فیزیوتراپیستها و سایر متخصصان مراقبتهای درمانی اکنون میتوانند با تکیه بر دادههای این مطالعه، برای هر بیمار برنامه درمانی اختصاصی و مؤثری طراحی کنند. بهرهگیری از نتایج این مطالعه همچنین به بیماران کمک میکند تا با آگاهی بیشتر، در انتخاب مسیر درمانی خود مشارکت داشته باشند و روشهایی را برگزینند که نهتنها اثربخشترند، بلکه با شرایط فیزیکی و روحی آنها نیز سازگارترند.
ارسال پاسخ